Ekstremite uzatma süreci, tedrici olarak kaynama dokusunun ve yumuşak dokuların (deri, kas, sinir, kan damarları vb.) uzatılması ile sağlanır. Bu yeni büyüme dokusu rejenerat olarak adlandırılır. Kemik ve yumuşak dokular günde yaklaşık 1mm olacak şekilde çok yavaş olarak distrakte edilir (birbirlerinden uzaklaştırılır). Eğer distraksiyon hızı bundan daha hızlı olursa, birbirlerinden uzaklaştırılan kemik uçları arasında kemik oluşumu başarısız olur ve kas gibi yumuşak dokular kısa ve gergin kalırlar, sinirlerin fonksiyonları bozulabilir. Eğer distraksiyon hızı yavaş kalırsa kemik uçları arasında erken kaynama gerçekleşerek cihazın kemiği daha fazla uzatmasına izin vermez.
Çok sayıda uzatma cihazı mevcuttur. En sık kullanılanları kemiğe pin yada daha kalın, ucu yivli çiviler ile tutunan eksternal fiksatörlerdir. Aynı zamanda tamamen kemiğin içerisine yerleştirilen cihazlar da mevcuttur. Bu cihazlar dışarıdan pin kullanımını gerektirmezler. Farklı cihazlar, ayrı ayrı anlatılmıştır.
Uzatmanın kemiğin tamamen iyileştiği zamana kadar süren iki farklı fazı vadır; distraksiyon fazı, ve konsolidasyon fazı. Distraksiyon fazı uzatma fazıdır. İstenilen uzatma elde edildiğinde, yeni oluşan rejenerat içeriğindeki az kalsiyum bulunduğu için çok zayıftır. Bu yeni kemiğin sertleştiği ve kalsifiye olduğu faz konsolidasyondur.
Uzatma Metodları
Kliniğimizde kemik ve yumuşak dokuların distrakte edilmesi için çok farklı cihazlar kullanmaktayız. Cihazın seçimi her vaka için ayrı ayrı yapılarak istenilen distraksiyonun o hasta için en iyi metodla yapılması sağlanmaktadır. Genel olarak iki tip cihaz mevcuttur; kemiğe tel ve yivli çiviler ile dışarıdan tutunan eksternal fiksatörler ve vücudun içerisine, kemik iliğinin bulunduğu kısma yada kemiğin üzerine yerleştirilen internal cihazlar.
En iyi bilinen ve esnek teknik monolateral (tek planlı) eksternal fiksatörler (Ör. Orthofix, Heidelberg, EBI) ve sirküler eksternal fiksatörlerdir (Ör. Ilizarov, uzaysal çerçeveler). Eksternal fiksatörler hemen her vakaya uygulanabilirler. Eksternal fiksatör süresi çok uzadığı için biz sıklıkla eksternal fiksatörü internal çivi ile kombine ederek (LON: lengthening over nail, çivi üzerinden uzatma) yöntemini tercih etmekteyiz.
Aynı zamanda eksternal fiksatörün kullanımını gerektirmeyen, tamamen internal yerleşimli kendinden uzayabilen çiviler yada protezler de kullanmaktayız.
Sadece Eksternal Fiksatör
Yalnızca eksternal fiksatör kullanıldığında, fiksatörün hem distraksiyon, hem de konsolidasyon evresinde yerinde kalması gerekmektedir. Eğer distraksiyon fazının sonunda cihaz çıkarılırsa yeni oluşan kemik çökecek ve yeniden kısalma gerçekleşecektir. Bu yüzden eksternal fiksatör, rejeneratın röntgenlerde yeterli kaliteye geldiğinden emin olunmasına kadar kalmalıdır. Sıklıkla cihaz çıkarıldıktan sonra bir süre daha, geçici olarak alçı yada ortez yardımıyla kemik korunur. Toplam eksternal fiksatör taşıma süresi çocuklarda her 1 cm uzatma için 1 ay, yetişkinlerde 1.5 – 2 ay olarak hesaplanabilir.
Çivi Üzerinden Uzatma
Eksternal fiksatör süresinin azaltılması, cihazın çıkarılmasından sonra koruma ihtiyacının giderilmesi ve yeni oluşan kemiğin kırık riskinin ortadan kaldırılması için geliştirilen bir yöntemdir. Bu yöntemde eksternal fiksatörün yanı sıra kemiğin içerisine metal çivi yerleştirilir. Çivi kemik iliğinin bulunduğu boşlukta yerleşirken, eksternal fiksatörün pinleri ilik boşluğunun çevresindeki kemik içerisinden geçirilerek çivi – pin temasının olmaması sağlanır. Kemik önceki yöntemte anlatıldığı gibi uzatılır. Uzatma tamamlandıktan sonra hasta ameliyathaneye alınarak çivi her iki ucunda bulunan deliklerden kilitlenir ve eksternal fiksatör çıkarılır. Bu sayede toplam eksternal fiksatör süresinin distraksiyon ve konsolidasyon süresinden, yanlızca distraksiyon süresine indirgenerek çok daha kısa olması sağlanır. Böylece eksternal fiksatör taşıma süresi yarı yarıya kısalmaktadır.
Uzayabilen Çiviler ve Protezler
En güncel gelişme tamamen içeride yerleşen ve eksternal fiksatöre ihtiyaç duymaksızın uzvu uzatabilen cihazlardır. Bu cihazlar, pin dibi enfeksiyonları, pin nedeniyle oluşan yumuşak doku gerilmelerini önlerken daha az ağrıya sebep olarak daha fazla hasta konforu sağlarlar. Ne yazık ki, bu yöntem iskelet gelişimini tamamlayan çocuklar ve yetişkinlerle sınırlıdır. Uzayabilme teknolojisi kalça ve diz protezlerine de uygulanmıştır. Bunlar en sık olarak kemik tümörü eksizyonu sonrasında, femur ve tibianın konjenital eksikliklerinde kullanılmaktadırlar.
